Bằng lăng: Vị thuôc kháng khuẩn

[18 - Oct - 2007 ::: [You must be registered and logged in to see this link.]]

Bằng lăng tía (Lagerstroemia calyculata Kurz) thuộc họ tử vi (Lythraceae), tên khác là săng lẻ, bằng lăng ổi, người Ba Na gọi là tơ ru on, rơ pa, là một cây gỗ, cao 20-30m. Cành non có cạnh, có lông hình sao màu hung, cành già nhẵn. Lá mọc so le, hình mác, gốc thuôn, đầu nhọn, dài 7-14cm, rộng 2-5cm, mặt trên lúc đầu có lông sau nhẵn, mặt dưới lông dày hơn. Cụm hoa mọc ở đầu cành thành chùm.

Cây mọc hoang ở một số tỉnh miền Bắc và miền Nam như Sơn La, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình, các tỉnh Tây Nguyên và Tây Nam bộ.

Vỏ thân bằng lăng tía là bộ phận dùng duy nhất, được thu hái quanh năm, tốt nhất vào mùa thu, đem về cạo sạch vỏ ngoài, phơi hoặc sấy khô. Dược liệu chứa alcaloid, flavonoid, saponin, coumarin. Tanin trong vỏ với hàm lượng 30%, chủ yếu là tanin catechic 23% và một lượng nhỏ tanin gallic khoảng 7%. Ngoài ra, cây còn có đường, chất nhày, gôm và pectin.

Vỏ bằng lăng tía đã được nghiên cứu dược lý với kết quả là cao lỏng của vỏ có tác dụng ức chế sự phát triển của các vi khuẩn Shigella shigae, Bacillus subtilis, Shigella flexneri, Salmonella typhi, Escherichia coli, Staphylloccus aureus. Cao này còn có tác dụng chống một số nấm gây bệnh ngoài da như Epidermophyton inguinale, Trichophyton rubrum và Candida albicans. Cồn vỏ cây bằng lăng tía đã được áp dụng điều trị bệnh nấm ngoài da. Viên cao vỏ cây còn được dùng điều trị bệnh lỵ trực khuẩn với kết quả tốt ở thể nhẹ, hơn hẳn tetracyclin và cloramphenicol, tương đương với bactrim. Ở thể bệnh vừa, thuốc không có hiệu lực bằng bactrim, nhưng tương đương tetracyclin và cloramphenicol. Áp dụng chữa bỏng, cao đặc vỏ cây bằng lăng tía có tác dụng làm se khô, giảm nhiễm khuẩn và tạo màng thuốc che phủ các vết thương, không cần phải băng, tránh đau đớn cho người bệnh khi thay băng.

Dựa vào những kết quả nêu trên, bằng lăng tía được dùng trong những trường hợp sau:

Chữa tiêu chảy, kiết lỵ: Vỏ thân bằng lăng tía 20-30g, cắt nhỏ, phơi khô, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày. Có thể tán bột hoặc nấu cao rồi bào chế thành viên để uống. Dùng 7-10 ngày.

Chữa bỏng: Vỏ thân bằng lăng tía 300g. Lấy 100g, nấu với nước cho đặc dùng để rửa. Lượng còn lại 200g, băm nhỏ, nấu với 2 lần nước, lọc rồi cô thành cao lỏng. Ngày bôi 2-3 lần. Lớp cao bôi lên vết thương sẽ se lại thành màng, có độ mềm và dai, tránh được bụi bẩn nên không cần băng.

Ngoài ra, vỏ thân bằng lăng tía thái nhỏ, ngâm với cồn 600 với tỷ lệ 20-30% dùng bôi chữa nấm da (hắc lào). Đồng bào các dân tộc Ba Na, Gia Rai ở Tây Nguyên và nhân dân các tỉnh miền Trung dùng nước sắc vỏ cây bằng lăng tía để rửa và tẩm đắp chữa vết thương phần mền. Dùng riêng hoặc phối hợp với lá ổi và lá sim.