Kỹ thuật trồng rừng keo lai

Viết bởi Cục Lâm nghiệp

I. Kỹ thuật trồng rừng keo lai
Keo lai là tên gọi của giống lai tự nhiên giữa Keo tai tượng (Acacia
mangium) và Keo lá tràm (Acacia auriculiformis). Đây là giống có nhiều
đặc điểm hình thái trung gian giữa bố và mẹ, đồng thời có ưu thế lai rõ
rệt về sinh trưởng nhanh, có hiệu suất bột giấy, độ bền cơ học và độ
trắng của giấy cao hơn hẳn các loài bố mẹ, có khả năng cố định đạm khí
quyển trong đất nhờ các nốt sần ở hệ rễ.

Giống Keo lai này đã được phát hiện ở một số tỉnh vùng Đông Nam bộ, ở
Ba Vì (Hà Tây) và một số tỉnh khác và được Trung tâm nghiên cứu giống
cây rừng thuộc Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam nghiên cứu khảo nghiệm
thành công.

Qua nhân giống bằng hom và khảo nghiệm dòng vô tính, Trung tâm đã chọn
được một số dòng cây lai có ưu thế lai và các tính chất ưu việt khác.
Vì vậy việc đưa nhanh các dòng vô tính này vào sản xuất sẽ góp phần
đáng kể vào việc tăng năng suất rừng và cải thiện điều kiện đất đai ở
những vùng đồi núi trọc.

II- Kỹ thuật nhân giống keo lai bằng hom

1. Xây dựng vườn giống lấy hom

Vườn giống lấy hom keo lai được gây trồng trên đất vườn ươm gần khu
nhân giống tạo cây con bằng hom. Diện tích vườn giống lấy hom bằng
1/800 - 1/1000 diện tích trồng rừng Keo lai hàng năm của đơn vị.

Cây trồng trong vườn giống lấy hom là các dòng Keo lai đời F1 do Trung
tâm nghiên cứu cây rừng cung cấp vì đã được chọn lọc và qua khảo nghiệm
khẳng định tính ưu trội hơn bố mẹ và các dòng khác.

Chọn đất xây dựng vườn giống lấy hom có thành phần cơ giới nhẹ, tầng
đất dầy và thoát nước tốt. Phương pháp làm đất là cày bừa toàn diện 2
lần sau đó cày rạch hàng.

Tùy điều kiện địa hình và quy mô vườn giống mà cây giống trong mỗi dòng
vô tính được trồng theo hàng hoặc theo khối riêng rẽ và phải có biển
ghi rõ số hiệu từng dòng. Cây giống lấy hom được trồng theo hàng với cự
ly 0,8 x 0,4 m. Trước khi trồng bón lót mỗi hố 2 kg phân chuồng hoai và
100 g NPK hoặc 300 g phân lân hữu cơ vi sinh Thiên nông. Mùa trồng cây
giống ở các tỉnh phía Bắc là vụ xuân và vụ thu, ở các tỉnh miền Trung
là tháng 11-12 và ở các tỉnh phía Nam là các tháng 6-7.

Cây giống phải được chăm sóc bảo vệ cẩn thận, không để sâu bệnh, người
và gia súc phá hoại. Chung quanh vườn cây giống phải có hàng rào, hàng
tháng làm cỏ vun gốc cho cây giống. Sau 3-5 năm khi cây giống đã qua
nhiều lần cắt hom không còn sinh trưởng tốt nữa thì phải gây trồng vườn
giống mới một năm trước khi hủy vườn giống cũ.

2. Cắt tạo chồi cho cây giống

Tạo chồi lần đầu cho cây giống bằng cách dùng kéo sắc cắt ngang cây ở
độ cao cách mặt đất 70 cm. Gốc cây đã cắt được khử trùng bằng thuốc Ben
lát nồng độ 0,15% (1,5g thuốc pha trong 1 lít nước) hoặc Ben lát-C nồng
độ 0,3%. Việc cắt tạo chồi lần đầu cho cây giống nên kết hợp với việc
lấy hom giâm để tận dụng hom. Mùa cắt tạo chồi lần đầu thích hợp là
cuối mùa khô đầu mùa mưa, ở miền Bắc là các tháng 1-2, ở miền Trung là
tháng 6 và ở miền Nam là các tháng 3-4.

Sau đó, hàng năm cuối mùa sinh trưởng phải đốn tạo chồi và làm trẻ hóa
cây giống. Sau khi cắt đốn tiến hành xới đất quanh gốc cây, làm cỏ toàn
diện, bón thúc mỗi cây 50g NPK hay 100g phân lân hữu cơ vi sinh Thiên
nông và tưới đủ ẩm cho cây.

3. Xây dựng khu giâm hom

Khu giâm hom là nơi để sản xuất và huấn luyện cây hom cho các yêu cầu
trồng rừng. Khu giâm hom được xây dựng có mái che bằng lưới nilon hoặc
bằng tấm tre đan có độ che 60% (lỗ trống có kích thước dưới 2 x 2 cm)
cao cách mặt đất 2,2 m và chung quanh có bao che bằng tôn nhựa trong
đến độ cao 1,5 m. Phía trong khu giâm hom là các lều giâm hom đặt cách
nhau 40 cm và có đường đi lại thuận tiện.

Nền lều giâm hom được làm dạng bể nông có chiều rộng 1,4m, chiều dài
thì tùy theo địa hình cho phép và chiều cao 6 cm. Nền xây bằng gạch có
độ dốc cần thiết và có hệ thống thoát nước tốt. Giữa nền có xây gờ cao
5 cm trên đó đặt ống của hệ thống tưới phun.
Khung lều và mái lều hình vòm cung phủ kín ni lon trắng trong. Khung
lều làm bằng sắt tròn Φ 8 mm, vòm cung cao 90 cm có hàn thanh giằng
phía dưới dài 1,4 m đặt cách chân 8 cm, thanh giằng phía trên đặt cách
đỉnh 20 cm. Trên khung sắt vòng hình cung có hàn 7 ốc vít không rỉ phía
trong để bắt các thanh giằng dọc. Thanh giằng dọc có bản rộng 1,5 cm
dày 3 mm, dài 1 m, hai đầu có lỗ để bắt vào ốc vít ở các khung vòm. Tùy
chiều dài của lều mà ghép nối các khung vòm nhiều hay ít.

Trong lều giâm hom tưới bằng hệ thống tưới phun bán tự động với vòi
phun cao 35 cm đặt cách nhau 1 m hoặc tưới bằng bình phun thì mở tấm
phủ nilon ra để tưới sau đó đậy kín lại.

4. Kỹ thuật cắt cành và giâm hom

Dùng kéo hoặc dao sắc để cắt cành từ vườn giống lấy hom. Việc cắt cành
phải tiến hành vào buổi sáng. Cành đã cắt phải được bảo quản nơi râm
mát hoặc ngâm gốc cành vào nước. Khi cắt cành phải để lại ở phần gốc ít
nhất 2 đôi lá hoặc 2 chồi ngủ. Những cành có nhiều chồi phụ chưa thể
làm hom thì cần được giữ lại để cắt lần sau.

Tùy mức độ phát triển của cành mà quyết định thời gian cắt đợt tiếp
theo. Cắt cành đầu vụ thì sau đó 1 - 1,5 tháng có thể cách 15 - 20 ngày
cắt một lần. Cắt cành xong phải dọn vệ sinh gốc bằng cách phun Ben lát
nồng độ 0,15%, xới xáo đất quanh gốc và bón thúc, nếu trời khô hanh
phải tưới nước đủ ẩm cho cây.

Cành đã cắt ra sẽ dùng kéo sắc cắt thành hom để giâm. Chiều dài hom 4 -
7cm, mỗi hom có 1-2 lá và phải cắt bớt 2/3 diện tích phiến lá. Phần gốc
hom cắt vát 45o . Hom đã cắt được ngâm ngay vào dung dịch Benlát nồng
độ 0,15% trong 1 tiếng, sau đó vớt ra cấy ngay vào luống giâm hoặc giữ
hom có phủ khăn ẩm để không bị khô. Hom cắt lần nào phải cấy ngay lần
ấy, không được để hom qua đêm. Hom được cấy trực tiếp vào bầu đất cát
pha (không trộn phân) hoặc cấy vào luống cát thô. Trước khi cấy phải
phun Ben lát-C 0,3% vào luống cát để khử trùng. Trước khi cấy, hom được
xử lý thuốc bột TTG hoặc Seradex bằng cách chấm gốc hom vào thuốc sao
cho phủ kín mặt cắt (100g thuốc dùng cho 10.000 - 12.000 hom). Mỗi bầu
cấy 1 hom hoặc giâm trên cát thô thì theo khoảng cách 7 x 2 cm. Độ sâu
cấy hom khoảng 2 - 3 cm.

5. Mùa giâm hom

Mùa giâm hom phụ thuộc vào mùa trồng cây của từng vùng. ở các tỉnh phía
Bắc, mùa giâm hom bắt đầu từ cuối tháng 4 đầu tháng 5 và kết thúc vào
đầu tháng 11. Những hom giâm từ tháng 8 trở đi được lưu lại vườn ươm để
trồng vào vụ xuân năm sau. ở các tỉnh miền Trung, mùa giâm hom bắt đầu
từ tháng 7 đến tháng 12. Những hom giâm thừ tháng 11 trở đi được lưu
lại vườn để trồng vào đầu mùa mưa năm sau. Còn ở các tỉnh phía Nam, mùa
giâm hom bắt đầu từ tháng 5-6 và kết thúc vào tháng 11 là tốt nhất.
Nguyên tắc chung là giâm hom phải được thực hiện trước khi trồng rừng 3
tháng, nếu giâm hom trước quá lâu thì phải có biện pháp hãm cây.

6. Chăm sóc hom giâm và cây hom

- Sau khi cấy hom phải phủ nilon lên vòm khung sắt của lều giâm hom để
giữ ẩm. Những ngày trời nắng gắt phải che râm hoàn toàn cho luống hom.

- Tưới ẩm cho hom giâm bằng hệ thống tưới phun bán tự động hoặc bằng
bình bơm thuốc trừ sâu. Thời gian giữa hai lần phun về mùa hè cách nhau
30 phút, về mùa đông cách nhau 60 phút, thời gian phun mỗi lần là 6-10
giây.

- Sau khi giâm 1 tháng thì chuyển bầu hom có lá còn xanh (tức đã ra rễ)
ra khỏi lều nilon, song vẫn để dưới dàn che. Trường hợp giâm hom trên
cát thô thì nhổ hom đã ra rễ chuyển sang cấy vào bầu đất kích thước 6
x11 cm. Sau khi cấy phải cắm ràng ràng để che râm, nơi không có ràng
ràng thì dùng cót phên để che. Khi cây đã sống ổn định thì tháo bỏ dàn
che và chăm sóc cây.

- Định kỳ 15 ngày xới đất phá váng 1 lần, nhổ sạch cỏ, tưới thúc bằng
NPK nồng độ 1% và tưới đủ ẩm tuỳ theo điều kiện thời tiết cụ thể. Phun
thuốc dung dịch Benlát 0,15% hoặc Benlát-C 0,3% định kỳ 10 ngày 1 lần
để phòng nấm cho cây con.

- Trong quá trình nuôi cây hom phải kịp thời bấm tỉa các chồi bất định, trên mỗi cây hom chỉ để một chồi phát triển.

III Kỹ thuật trồng và chăm sóc rừng

1. Tiêu chuẩn cây con đem trồng

Cây con có bầu đạt 3 tháng tuổi có chiều cao 20 - 25 cm, cây khoẻ mạnh
xanh tốt, một ngọn. Trước khi xuất vườn 1 tuần phải cắt bớt lá, đảo bầu
xén rễ kết hợp loại bỏ cây yếu kém để đảm bảo tỷ lệ sống và chất lượng
rừng trồng.

2. Kỹ thuật trồng

- Làm đất: Nơi địa hình ít dốc và điều kiện cho phép thì cày đất toàn
diện hoặc cày theo băng sẽ đảm bảo tỷ lệ sống cao và cây sinh trưởng
nhanh. Nơi địa hình dốc mạnh thì xử lý thực bì theo băng rồi cuốc hố
rộng 40x40x40 cm, lấp hố rộng 1 m vào mùa khô.

- Bón lót: trồng rừng thâm canh cần thiết phải bón lót mỗi hố 1 kg than bùn trộn 1% lân hoặc mỗi hố bón 100 - 200 g lân.

- Thời vụ trồng rừng: Các tỉnh phía Bắc có 2 vụ trồng thích hợp là vụ
xuân và vụ thu, nhưng tốt nhất là vụ xuân. Các tỉnh phía Nam trồng vào
mùa mưa.

- Mật độ trồng rừng: Keo lai mọc nhanh nên mật độ trồng cần thưa,
thường từ 1100 - 1600 cây/ha. Nơi đất tốt có thể trồng xen 1 vụ sắn năm
đầu.

- Kỹ thuật trồng: đặt bầu vào hố nhất thiết phải xé bỏ vỏ bầu polyetylen rồi lèn đất dần xung quanh bầu cho chặt.

3. Chăm sóc rừng trồng

Trong 2-3 năm đầu sau khi trồng cần phải tiến hành chăm sóc cây trồng
mỗi năm 2 lần vào đầu mùa mưa và đầu mùa khô. Nội dung chăm sóc là dãy
cỏ và xới đất quanh hố./.